Procant

Op 1 juli 2023 herdenkt de protestantse gemeenschap de dood van Johan vanden Esschen en Hendrik Vos (twee Antwerpse Augustijnen). Zij werden op die dag in 1523 (500 jaar geleden) op de Grote Markt te Brussel verbrand als ‘ketters’ (ze wilden hun mening over het ambt, de bijbel, de gelijkheid van alle mensen, de sacramenten, de macht in de kerk, etc. niet herroepen). Het begin van een heel trieste periode in de (kerk-)geschiedenis. De komende maand zijn er diverse bijeenkomsten gepland, die van dichtbij of verder af geïnspireerd zijn door dit gebeuren. Samen met de gewone culturele activiteiten voldoende om een ‘agenda’ samen te stellen:

Protestantse Cultuur juni 2032

• woensdag 31 mei: Colloquium “1523” met diverse bijdragen over de impact van de Reformatie. Sprekers: Prof Guido Vanheeswijck (katholicisme), Dr. Dick Wursten (positie van de vrouw), Dr. Guy Liagre (politiek) , Dr. Pieter Vos (ethiek) , Drs. J.C. Pinch (interreligieuze dialoog).
  • 14u – Protestantse Faculteit (Bollandistenstraat 40, 1040 Brussel)
  • Meer info: https://www.fptr.be/nl/eventdetail_colloquium_400.aspx (ook online te volgen)
  • Dit colloquium vindt plaats in het Engels
    
• vrijdag 2 juni: 20u00 : Orgelconcert : muziek van Sigfrid Karg-Elert, gebracht door violiste JeongSun Goo en organist Willem Ceuleers.
  • Brabantse Olijfberg, Lange Winkelstraat 5, 2000 Antwerpen
    • Het concert is ten voordele van het orgelfonds en de toegang is met vrije bijdrage.
  • Klik hier voor het programma en een voorproefje
    

• 4 juni – 4juli: Expositie: ‘De twee talen van de reformatie’ – Constantine Ferreo. Toegankelijk op vrijdagen en zaterdagen)
  • Protestantse Kerk, “De Wijngaard” – Sanderusstraat 77, 2018 Antwerpen
  • Op vrijdagen en zaterdagen toont kunstenaar Constantine Ferreo zijn herinterpretatie van (antwoord op) Holbeins dodendans-reeks, aangevuld met een reeks ‘levensdans’, gebaseerd op het eveneens in die tijd zeer prominente alchemistisch streven naar wijsheid, begrip en verlossing.
  • Opening/vernissage: zondag 4 juni, 11.30 uur
    • Meer info vindt u op de website van de kerk
      
• zondag 11 juni: Muzikale viering met kerkmuziek zoals die klonk aan het hof van de Zonnekoning.
  • 10u00. Protestantse Kerk Brabantse Olijfberg (Lange Winkelstraat 5)
  • Hoofdmuziek : Michel-Richard Delalande (1657-1726): Omnes gentes plaudite manibus (1683) Psalm 46/ 47 is de introïtus van Hemelvaartsdag. Kerkmuziek zoals die klonk aan het hof van de Zonnekoning.
  • Overdenking/duiding : Dick Wursten.
  • Koor, solisten en orkest van de Brabantse Olijfberg. Meer info volgt spoedig.
    
    
• zaterdag 17 juni: 14u30 – 16u30:
  • Protestantse Kerk, “De Wijngaard” – Sanderusstraat 77, 2018 Antwerpen
  • Historicus Pieter Serrien, auteur van ‘In opstand. Geuzen in de Lage Landen’. Na afloop een hapje en een drankje.

A.s. zondag muziekviering rond dit vaak gecoverde, intrigerende van William Cowper. De bijbellezing is genomen uit het bijbelboek Job. Logisch.

• Voorganger: ds. Edwin Delen
• orgelmuziek vanaf 9u45, viering 10u
• Hoodmuziek: ‘God gaat zijn ongekende gang’ (gezang 447) koraalcantate voor orgel en vrouwenkoor over het lied van Cowper.

THEMA: Voor alles is er een tijd… , ook voor vergelding?

Zondag 12 maart 10u
– Protestantse kerk aan de Lange Winkelstraat 5, te Antwerpen.
– Koor en Orkest van de Brabantse Olijfberg (KOBO), o.l.v. Willem Ceuleers, die ook de partituur aanpaste zodat het werk uitvoerbaar werd.
– Toelichting en bezinning door Dick Wursten.

Als in geen andere psalm worden in Psalm 137 gevoelens van vervreemding èn woede verwoord. By the rivers of Babylon, there we sat down, and there we wept, when we remembered Sion… De Israëlieten zijn gedeporteerd, en er is geen uitzicht op terugkeer. Ze hebben de lier aan de wilgen gehangen. Zing een lied voor ons, brullen de Babylonische beulen hen toe, Een lied van Sion ! Zie ze staan grijnzen. Wraakroepend is het! De toon van de Psalm verandert. De klacht wordt een schreeuw tot God, om vergelding. En de taal is kras, zo rauw als de rouw (om verloren verleden, mensen en dingen)

Tijdens de viering zal dr. Dick Wursten op dit onderwerp nader ingaan. Is er in het christendom plaats voor dit soort gevoelens? En wat dan met ‘hebt uw vijanden lief’ en ‘de andere wang toekeren’ en zo…? [bezinningstekst kunt u hier nalezen]

De toonzetting van Ropartz confronteert de luisteraar èn uitvoerend musicus met deze vraag. Je kunt er niet omheen!A mort! laat Ropartz zingen, want zij hebben het ons ook aangedaan! … Seigneur, Seigneur, hebt u het niet gezien, doe er wat aan! De toonzetting brengt dit alles tot leven in een symfonisch muziekstuk voor koor, orkest en orgel, met een kloppende hartslag als ritme… meteen in de eerste noten van de bassstrijkers gezet, vol harmonische en ritmische verrassingen. Een gevoelsdrama in muziek.

tekst en vertaling: zie hier

Guy Ropartz (1864-1955)

(Joseph-)Guy Ropartz (1894-1955) was een Franse componist, geboortig van Bretagne. Zowel dichterlijk als muzikaal begaafd. Hij heeft na z’n studies in Parijs (o.a. bij César Franck! – u hoort het in dit muziekstuk) z’n actieve beroepsleven doorgebracht aan de andere kant van Frankrijk. Hij was directeur van het conservatorium in Nancy , en heeft deze stad echt op de muzikale kaart gezet. Na Wereldoorlog I wordt hij directeur van het conservatorium van Straatsburg. Eens met pensioen (1929), keert hij echter terug naar z’n geboortestreek, waar hij in 1955 overlijdt. Hieronder ziet u hem aan het werk in zijn bureau te Nancy in 1912. De man met pijp herkent u: zijn goede vriend: de violist Eugène Ysaÿe.

Een pre-apocalyptisch levensgevoel?

In 1904 werd de Psalm die wij zondag 12 maart in de Brabantse Olijfbergkerk zullen horen uitgevoerd als voorprogramma van een bijbels oratorium van Saint-Saëns: Le déluge… de zondvloed. De Psalmzetting deelt met Saint-Saëns het gebruik van de orgelsound als zuil, maar dit geheel terzijde.

In de muziekviering van 12 februari [10u Brabantse Olijfberg (Lange Winkelstraat 5)] staat deze keer Psalm 84 centraal: een pelgrimslied. Willem Ceuleers heeft deze getoonzet als een koraal-cantate, d.w.z. doorgecomponeerd met de Geneefse melodie als Leitmotiv. 

• viool: JeongSun Goo
• cello: Hilde van Hoijweghen
• blokfluit: Bart De Coster, Kristin Meerts, Lisbeth Wolfs
• traverso: Jef Van Boven
• dulciaan: Walter Bosmans
• chitarrone: Koen Becu
• sopraan: Danielle Van de Vloet
• mezzosopraan: Heleen Rouwenhorst, Bieke Schiltz
• bariton: Luk Verlackt
• bas: Willem Ceuleers

Ds. Edwin Delen zal de homilie verzorgen en heeft als thema gekozen: The Valley of Baca… Als u zich afvraagt wat dat nu weer is, dan moet u zeker komen. De formulering komt uit de Psalm zelf (vers 7) Het is een dal waar de pelgrim doorheen moet, en daar gebeurt iets, zowel met de pelgrim als met het dal…

“Blessed are those whose strength is in you,
in whose heart are the highways to Zion.
As they go through the Valley of Baca
they make it a place of springs;
the early rain also covers it with pools.
They go from strength to strength;
each one appears before God in Zion”

11 december 2022, 3de adventszondag

De krachten gebundeld (Procant en de Brabantse Olijfberg) om ook eens iets ‘uplifting’ te kunnen doen in een ‘terneerdrukkende’ tijd. Luc Hommers maakte er alvast een prachtige orde van dienst voor:

Sint Willibrorduskerk – BORGERHOUT (Kerkstraat 89) – 20u

vocaal en instrumentaal ensemble de Completen o.l.v. Bart Schoukens; duiding door Dick Wursten

• Leuven – Abdijkerk Vierbeek – zaterdag 19 november 2022 – 20.00u
• Oostende – Kapucijnenkerk zondag 20 november 2022 –  16.00u
• Antwerpen/Borgerhout – Sint-Willibrorduskerk – zaterdag 26 november – 20.00u

Heinrich Schütz is zonder twijfel de belangrijkste Duitse componist uit de 17^e eeuw.  Hij overleed op 6 november 1672 in Dresden, waar hij in 1617 kapelmeester werd bij de keurvorst van Saksen.  De jonge Schütz studeerde 3 jaar bij Giovanni Gabrieli in Venetië, op dat ogenblik het centrum van muziekvernieuwing in Europa.  Tegelijkertijd wordt het Duitsland van Schütz verscheurd door pestepidemies en (godsdienst-)oorlogen.  Al deze elementen hebben grote invloed op het leven en de muziek van Heinrich Schütz.
De Completen brengen verschillende aspecten uit het werk van Schütz naar voor : er wordt geput uit de intieme Italiaanse madrigalen en indrukwekkende Psalmen Davids. Daarnaast worden werken, gecomponeerd ter ere van keizers, huwelijken en vredesverdragen uitgevoerd. We eindigen met delen uit zijn ‘zwanenzang’ om te eindigen met een Latijns Magnificat, dat enkel in manuscript is overgeleverd (Uppsala, verzameling Gustav Düben) en dat niet zou misstaan in de San Marco t.t.v. Monteverdi.

INLICHTINGEN EN RESERVATIE : lieven.van.den.eede@skynet.be

• 1. Psalmen Davids (1619) Zion spricht : der Herr hat mich verlassen, SWV 46
  • eerste tussenkomst: Schütz, wie was dat?
• 2. Italiaanse madrigalen (1611) O dolcezze amarissime d’amore, SWV 2
• 3. Huwelijksmuziek: Haus und Güter erbet man von Eltern, SWV 21
  • tweede tussenkomst: men at war
• 4. Muziek bij een keizerskroning (1621) Syncharma musicum  « En novus Elysiis », SWV 49
• 5. Geistliche Chormusik (1648)Tröstet, tröstet mein Volk, SWV 382
• 6. Symphoniae Sacrae III (1650) Nun danket alle Gott, SWV 418
  • derde tussenkomst: De weg naar binnen
• 7. Psalmen Davids (1619) Jauchzet dem Herren, alle Welt, SWV 36
• 8. Manuscript O Bone Jesu, fili Mariae virginae, SWV 471
  • laatste tussenkomst : Opus ultimum
• 9. Schwanengesang (1671) Psalm 119 (motet IV : Dsaîn und Chet), SWV 485
• 10. Schwanengesang (1671) Jauchzet dem Herren, alle Welt, SWV 493
• 11. Manuscript Latijns Magnificat, SWV 468

Voor meer achtergrondinfo, lees ook deze pagina

Willem Barnard aan het woord…

Wanneer het gaat over de ‘bediening des Woords’ denkt men meestal aan de ‘preek ‘, de toespraak van een predikant. En ach, die predikanten! Ze zijn ook maar bloedjes van mensenkinderen, zelden loopt er een chrysostomus, een ‘guldenmond’ tussen! Maar waarom zouden wij uitsluitend of zelfs in de eerste plaats denken aan préken als het om die ‘bediening’ gaat?

Voordracht van de Schriften, dat is primair; en uitleg erbij, bescheiden terzijde, verbindende tekst, vingerafdrukken in de marge, dat is de ambachtelijke opdracht van de theoloog!

Maar àls die Schriften dan eens zo naar voren zouden komen, dan zou meteen blijken hoe onontbeerlijk in de gemeente het dichterschap is. Want poëzie is het grootste deel van de bijbel en waar het niet formeel herkenbaar als poëzie afgedrukt staat, is nog de manier van zeggen, ja de manier van denken beeldend, zodanig als in onze cultuur alleen nog bij dichters gevonden wordt. En daarom is geen enkele theorie over ambten of diensten voor mij overtuigend, die niet volmondig spreekt over de dienst van de dichter, het ambt van de voordracht, de musische taak van cantor en lector, vertaler en vertolker ! […] En dikwijls is het ook een zaak van gezamenlijk ter hand (ter keel!) genomen vertolking bij monde van een lied. Het gaat van oudsher in de kerk zingend toe. Het gaat sinds de hervorming in een groot deel van de kerk toe met zang van allen, in koraal, in samenzang. Maar tot nu toe was vaak dat gezang een uiting van vroomheid veeleer dan een inning van geloof. En wij zingen niet in de eerste plaats omdat we pneuma te véél hebben, Geest in volheid, maar omdat we adem te kort komen en al zingende met volle teugen ons het geloof te binnen brengen, herinneren! – Daarom spreek ik met nadruk in dit verband ook over de dienst van het lied, want dat is een mogelijkheid om samen, eenstemmig of in beurtzang, de Schrift te openen, het Woord te bedienen, deel te nemen aan die hoogheilige taak waar meestal in het enkelvoud over gesproken wordt, de taak van verbi divini Minister. Ik kan dáár niet over spreken zonder meteen te spreken over de dienst van het lied. Het lied is een vorm van ‘bediening des Woords’. Als het dat niet is, hoeft het voor mij niet in de kerk. […] Het is niet omdat ik zelf één van het taalambacht ben, dat ik dit zeg. Maar ik merk het telkens weer: mijn geloofsvorm is (wat Frits Mehrtens noemde): zingend geloven.

bron: Willem Barnard, ‘De dienst van het lied’ in Op een zuil zitten. Essays (Haarlem: 1973), blz. 138-40.

Dit kleine psalmboekje (het origineel bevindt zich in Leiden, coll. Bibliothèque Wallone) werd in 1576 in Genève gedrukt. Het zijn de 150 berijme Psalmen. Op zich niets bijzonders, maar wel de ‘calendrier’, die erbij gevoegd is, en waarvan u de laatste pagina ziet:

Aucunes foires de France et autres pays

En dan inzoomen op de laatste groep: ‘Les foires d’Anvers’.
En daar ‘la Premiere’.

De Sinxenfoor

Er zijn nog zekerheden in het leven. (Alleen begon de foor toen pas ‘s dindags na Pinksteren, en wat het natuurlijk geen kermis, maar een ‘foor’, een markt)

De ontwikkeling van de kerkmuziek van Luther tot Bach aan de hand van bekende Lutherse koralen.

13 mei (20u) – try out – Antwerpen – Brabantse Olijfberg (vrije bijdrage)
20 mei (20u) Herentals (sint-Waldetrudiskerk) €15/€12vvk
http://www.heiligehuisjes.be/evenement.php?id=ZonderLutherGeenBach

Dick Wursten vertelt het verhaal van de ontwikkeling van de kerkmuziek in de 16de en 17de eeuw. Organist Willem Ceuleers illustreert dit verhaal op het Walcker-orgel van de Brabantse Olijfbergkerk te Antwerpen aan de hand van een aantal koralen die zowel qua tekst als muziek sprekend zijn.

PROGRAMMA

1.   LUTHER EERSTE GEESTELIJKE LIED: Nun freut euch lieben Christen g’mein
(ballade; zingende evangelieverkondiging)
– Matthias Weckman (1616-1674)
– Johann Sebastian Bach: BWV 734

2.   BEWERKING VAN LATIJNSE HYMNE: Veni Creator Spiritus / Komm, Gott, Schöpfer, Heiliger Geist
– Hans Buchner (1483-1538)
– Johann Sebastian Bach (1685-1750) BWV 667 (Leipziger Choräle)

3.   STROPHISCHE BERIJMING VAN EEN PSALM: Ach Gott vom Himmel sieh darein
– Johann Pachelbel (1653-1706)
– Helmut Walcha (1907-1991): (uit ’25 Choralvorspiele’, 1954)

4.   LIED VOOR DE KINDEREN BIJ KERST (Ballade): Vom Himmel hoch da komm ich her
– Heinrich Scheidemann (1595-1663)
– Johann Sebastian Bach, BWV 606 (Orgelbüchlein)

5.   CATECHISMUSLIED: Dies sind die Heiligen zehn Gebot
– Johann Sebastian Bach: BWV 678 (Clavierübung III, grote orgelmis)
– Marcel Dupré (1886-1971): opus 28 nr. 20 (1932)

6.   NA LUTHER:
Wachet auf, ruft uns die Stimme – tekst en melodie: Philipp Nicolai (1566-1608)
– Johann Sebastian Bach BWV 645 (Schübler Choräle)
Schmücke dich, o liebe Seele – Johann Franck (1618-1677) melodie: Johann Crüger (1598-1662)
– Johannes Brahms (1833-1897), opus 122 nr. 5 (1896) in Antwerpen
– Johann Sebastian Bach BWV 654 (Leipziger Choräle) in Herentals
Nun danket alle Gott – Martin Rinckart (1586-1649) melodie: Johann Crüger (1598-1662)
– Sigfrid Karg-Elert (1877-1933) uit ‘Choral-Improvisationen’, 1909 opus 65 nr. 59