Op zoek naar wat harmonia mundi

In een wereld die met de dag meer uiteen lijkt te vallen (polariseert), kan het geen kwaad om wat tegenwicht te bieden: verbinding dus. En wat is er meer geëigend om dit tot stand te brengen dan muziek. Muziek leeft ervan dat er verschillende stemmen zijn, en ze streeft ernaar om die allemaal te laten klinken. Ze doet dat door ze met elkaar in gesprek te brengen. De spanning die dan ontstaat wordt – in goede muziek – niet weggekataliseerd – zoals we heden om ons heen zien gebeuren, maar wordt benut om iets nieuws te creëren. Mits in de juist verhouding (relatie) tot elkaar gebracht kunnen heel verschillende klanken/stemmen/kleuren één muziekstuk opleveren. In een goede compositie ontstaat zo iets dat geen enkele stem op zichzelf kan, en worden tegenstellingen overstegen.

Deze gedachte heeft eeuwenlang de kunst, en met name het muziekleven, gedomineerd. Het is de Middeleeuwse – op de Griekse oudheid teruggaande – opvatting dat er zoiets bestaat als een harmonia mundi, die reikt van de verste sterrenstelsels (de ‘muziek der sferen’) tot in de menselijke ziel en het kleinste ondeelbare atoom. Pythagoras meende dat deze hemelse harmonie het meest puur werd uitgedrukt in getalsverhoudingen. Maar voor wie dat te abstract is: je kunt de spanningsvolle harmonie der dingen ook horen, als mensen muziek maken: musica instrumentalis: noemde men dat. De musicerende mens is ‘instrumenteel’ (sorry Kant) als de harmonia mundi hoorbaar, voelbaar gemaakt moet worden.

We presenteren hier twee opnames gemaakt ter gelegenheid van het 3de lustrum van het Marc Nagels-orgel te Antwerpen (ingewijd op zondag Trinitatis 2005). Willem Ceuleers bewerkte hiervoor Psalm 33 – Geneefse melodie (een knipoog zowel naar Pythagoras als naar de Triniteit: Ook God is in al z’n eenvoud een complexe figuur). Zijn compositie is een klassiek koraalvoorspel, waarbij – verrassing – op een eenmanualig orgel toch een uitkomende stem wordt gecreëerd binnen een meerstemmig weefsel.
Omdat we toch in de kerk waren en Pinksteren net voorbij, hebben we ook Bach’s uitbundige koraalbewerking van Luthers Duitse vertaling van de klassieke Latijnse hymne ‘Veni creator spiritus‘ opgenomen. Geniet ervan, en vat moed !

Meer over het orgel: https://orgel.procant.be
English: https://organ.procant.be

3 Replies to “Op zoek naar wat harmonia mundi”

  1. Interessante bezinning (nadenkertje).Prachtig orgel, prachtige komposities, boeiend gespeeld, mooie verjaardag!

  2. Geachte heer Wursten,
    Hartelijk dank voor dit bericht en de toegevoegde muziek!
    Onze wereld vergaat heden ten dage in chaos omdat men de harmonie niet meer erkent…
    En het is inderdaad in de ‘goede’ muziek dat we die harmonie (van het heelal) kunnen aanvoelen (zoals J.S. Bach en andere componisten dit hebben uitgedrukt).
    Diegenen die dit niet kunnen ervaren missen diepgang en laten zich drijven op oppervlakkigheid.
    Verder is er de hovaardigheid van onze huidige maatschappij die meent dat zij alles kan beheersen (en dus God miskent). Het piepklein virus dat ons deze dagen bedreigt duwt ons met onze neus op de feiten en confronteert ons met de begrenzing van ons kunnen!!!
    Hopelijk gaan voor velen hun ogen open en ontdekken zij die ‘harmonia mundi’…!

  3. Na dag in dag uit luisterend midden tussen mensen te zijn die de zware impact van de chaos van de wereld ondervinden in armoede, vlucht, trauma’s en worsteling om te overleven, helpen deze klanken van psalm en Bach inderdaad om weer een teug Geestesadem in te nemen en nieuwe moed te vatten. Veel dank!

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *